da *Yole* » 11 dic 2010, 15:38
VIRTU' DEL POPOLO ROMANO
Autore: Sallustio
Igitur domi militiaeque boni mores colebantur; concordia maxuma, minuma auaritia erat; ius bonumque apud eos non legibus magis quam natura ualebat. Iurgia discordias simultates cum hostibus exercebant, ciues cum ciuibus de uirtute certabant. In suppliciis deorum magnifici, domi parci, in amicos fideles erant. Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax euenerat aequitate, seque remque publicam curabant. Quarum rerum ego maxuma documenta haec habeo, quod in bello saepius uindicatum est in eos, qui contra imperium in hostem pugnauerant quique tardius reuocati proelio excesserant, quam qui signa relinquere aut pulsi loco cedere ausi erant; in pace uero quod beneficiis magis quam metu imperium agitabant et accepta iniuria ignoscere quam persequi malebant.
Dunque in pace e in guerra si coltivano i buoni costumi, la concordia era massima, l'avidità minima; la giustizia e la bontà presso di loro erano fondate non più sulle leggi che sulla natura. I cittadini con i nemici esercitavano contese, discordie, rancori, fra di loro gareggiavano in valore. Erano magnifici nel culto divino, parsimoniosi in casa, fedeli nelle amicizie. Con queste due arti, con l'audacia in guerra e con l'equità appena conclusa la pace, avevano cura degli interessi privati e pubblici. E di ciò io ho questo massimo documento: che in guerra, quelli che avevano attaccato il nemico contro l'ordine e, benché richiamati, avevano continuato a combattere, furono puniti più spesso di quelli che avevano osato abbandonare le insegne o cedere il posto sotto pressione del nemico: ed anche questo: che in pace praticavano la loro autorità più con i benefici che col terrore e, ricevuta un'offesa, preferivano perdonare piuttosto che vendicarsi.